ΚλΙμα και ΚλιματικΗ ΑλλαγΗ
Από το παγκόσμιο στο τοπικό κλίμα
Η χρήση ορυκτών καυσίμων και άλλες ανθρωπογενείς δραστηριότητες εκλύουν αέρια του θερμοκηπίου που επηρεάζουν τους μηχανισμούς στην ατμόσφαιρα και μεταβάλλουν το παγκόσμιο κλίμα. Με τη σειρά τους, οι τοπικές κλιματικές συνθήκες, που παρέμεναν σταθερές επί σειρά αιώνων, αλλάζουν και μάλιστα με διαφορετικό τρόπο για κάθε περιοχή, με την περιοχή της Μεσογείου να συγκαταλέγεται στα ‘climate change hot spots’ παγκοσμίως. Τα ακραία φαινόμενα (πλημμύρες, καύσωνες, ξηρασία) γίνονται συχνότερα και πιο έντονα, με παράλληλες χωρικές και εποχικές μετατοπίσεις. Επιπλέον, η συνεχιζόμενη συγκέντρωση του πληθυσμού σε αστικά κέντρα επιδεινώνει τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, διαμορφώνοντας δυσμενέστερες περιβαλλοντικές συνθήκες που αυξάνουν τις ενεργειακές απαιτήσεις αλλά και τον κίνδυνο για την υγεία των πολιτών. Οι αλλαγές αυτές έχουν σημαντικές επιπτώσεις σε τοπική κλίμακα και επηρεάζουν ποικιλοτρόπως το περιβάλλον και τους τομείς της οικονομίας, απειλώντας ιδιαίτερα τις πιο ευάλωτες κοινωνικές ομάδες.
Η ερευνητική ομάδα του ΙΕΠΒΑ εξετάζει τις σχέσεις μεταξύ του παγκόσμιου και του τοπικού κλίματος, τις αλλαγές στις κλιματικές παραμέτρους και τα ακραία φαινόμενα, τις φυσικές, οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις των αλλαγών, και τα μέτρα για την προσαρμογή (adaptation). Επίσης, ερευνά τρόπους μετριασμού (mitigation) μέσω μέτρων και πολιτικών μείωσης των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου.
Ερευνητικές προκλήσεις
Μέσα από μία ποικιλία ερευνητικών έργων και υποδομών, το ΙΕΠΒΑ προσπαθεί να απαντήσει στις πολλές επιστημονικές προκλήσεις που χαρακτηρίζουν την έρευνα για την κλιματική αλλαγή. Οι προκλήσεις αυτές διατρέχουν όλη την αλυσίδα ροής πληροφοριών προς τους αποφασίζοντες αλλά και προς το ευρύ κοινό, από την αξιοποίηση των πρωτογενών δεδομένων των κλιματικών μοντέλων μέχρι την αξιολόγηση των πολιτικών και μέτρων για την προσαρμογή και το μετριασμό.
Οι ερευνητικές δραστηριότητες του ΙΕΠΒΑ εστιάζουν στις επιστημονικές αυτές προκλήσεις , συνδυάζοντας συλλογή και αξιοποίηση δεδομένων, ανάπτυξη αναλυτικών μεθοδολογιών, μοντέλων, και εργαλείων, έρευνες πεδίου, και ουσιαστική επικοινωνία με τους υπεύθυνους λήψης αποφάσεων και τους πολίτες.
Στόχος του ΙΕΠΒΑ είναι τα αποτελέσματα της έρευνας για την κλιματική αλλαγή να βρουν το δρόμο τους προς την κοινωνία, ώστε να χρησιμεύσουν στη συλλογική ευημερία
Βασικά πεδία έρευνας
Κλιματικά δεδομένα
- Ανάπτυξη εργαλείων και μεθοδολογιών για την ανάλυση ιστορικών κλιματικών καταγραφών και δεδομένων από κλιματικά μοντέλα και μετεωρολογικούς σταθμούς, με σκοπό την παραγωγή αξιόπιστων κλιματικών δεδομένων με κατάλληλη χωρική και χρονική ανάλυση. Παραγωγή κλιματικών δεικτών για την απεικόνιση μέσων τιμών, ακραίων φαινομένων, και τάσεων.
Επικοινωνία:
Χρήστος Γιαννακόπουλος (cgiannak@noa.gr)
Δήμητρα Φουντά (founda@noa.gr)
Κλιματικές πληροφορίες
- Παραγωγή λεπτομερών τομεακών κλιματικών πληροφοριών (για ενέργεια, γεωργία, δασικές πυρκαγιές, κ.ά.) σε περιφερειακή/τοπική κλίμακα, προσαρμοσμένες στις ανάγκες των ενδιαφερόμενων παραγόντων και των υπευθύνων για τη χάραξη πολιτικής.
Επικοινωνία:
Χρήστος Γιαννακόπουλος (cgiannak@noa.gr)
Επιπτώσεις
- Ποσοτική εκτίμηση των φυσικών επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και των ακραίων φαινομένων στο παρόν και στο μέλλον σε τομείς όπως ενέργεια, τουρισμός, γεωργία, υδατικοί πόροι και υγεία. Ανάπτυξη σχετικών στατιστικών και άλλων μοντέλων και εργαλείων. Αποτίμηση άμεσων και έμμεσων κοινωνικο-οικονομικών επιπτώσεων.
Επικοινωνία:
Έλενα Γεωργοπούλου (elenag@noa.gr)
Χρήστος Γιαννακόπουλος (cgiannak@noa.gr)
Εκπομπές αερίων θερμοκηπίου
- Προβλέψεις εκπομπών αερίων θερμοκηπίου σε εθνικό και τομεακό επίπεδο, με ενσωμάτωση συμπεριφορικών, κοινωνικο-οικονομικών και τεχνολογικών παραμέτρων.
Επικοινωνία:
Σεβαστιανός Μοιρασγεντής (seba@noa.gr)
Γιάννης Σαραφίδης (sara@noa.gr)
Προσαρμογή και μετριασμός
- Ποσοτική αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας δράσεων προσαρμογής (adaptation) στις αρνητικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Περιβαλλοντική και οικονομική αξιολόγηση δράσεων μείωσης εκπομπών (μετριασμός –mitigation).
Επικοινωνία:
Έλενα Γεωργοπούλου (elenag@noa.gr)
Σεβαστιανός Μοιρασγεντής (seba@noa.gr)
Επιτεύγματα – Διακρίσεις μελών της Ομάδας
Κύριοι Συγγραφείς (Lead Authors) στην 4η (2007), 5η (2014) και 6η (2022) Έκθεση Αποτίμησης της IPCC για τo Μετριασμό της Κλιματικής Αλλαγής (Mitigation)
Εθνική Εκπροσώπηση στην υπο-Ομάδα «Αποστολή για την Προσαρμογή» (Mission of Adaptation Sub-Group) της Επιτροπής του Horizon Europe Shadow Program
Κύριοι Συγγραφείς (Lead Authors) στην 4η (2007), 5η (2014) και 6η (2022) Έκθεση της IPCC για τις Επιπτώσεις και την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή (Impacts, Adaptation and Vulnerability)
Υλοποίηση πολλών εθνικών απογραφών και προβλέψεων για τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου, και εθνικών εκθέσεων για μέτρα μείωσής τους
Λειτουργία, από το 2010 μέχρι σήμερα, του εθνικού κόμβου (National Focal Point) της IPCC για την κλιματική αλλαγή
Επίσημη αναγνώριση/πιστοποιητικό (2017) από τον Παγκόσμιο Μετεωρολογικό Οργανισμό (WMO) για την αξιόπιστη και αδιάλειπτη λειτουργία του ιστορικού κλιματικού σταθμού του ΕΑΑ, ανάμεσα σε 60 αιωνόβιους σταθμούς παγκοσμίως
Συμμετοχή στη διεπιστημονική Επιτροπή της Τράπεζας της Ελλάδος που μελετά τις επιπτώσεις της κλιματικής Αλλαγής στην ελληνική οικονομία
Βραβείο EcoCity (το 2018) στην ομάδα του ΙΕΠΒΑ για τη διατήρηση και προσφορά του ιστορικού κλιματικού αρχείου διάρκειας μεγαλύτερης του 1.5 αιώνα
Αντιπροσωπευτικά έργα
CHOICE (Mainstreaming Integrated Assessment Models by embedding behavioural change and actor heterogeneity and increasing their outreach to citizens, communities and industrial actors)
Το έργο έχει στόχο τη βελτίωση των Ολοκληρωμένων Μοντέλων Αξιολόγησης (ΙΑΜs) ενσωματώνοντας σε αυτά μέτρα μείωσης εκπομπών αερίων θερμοκηπίου στην τελική ζήτηση προϊόντων και στην αλυσίδα των τροφίμων, ώστε τα μοντέλα να υποστηρίξουν ενεργά το στόχο μηδενισμού των εκπομπών έως το 2050.
Διάρκεια: 2023-2026
Χρηματοδότηση: Horizon Europe
Επικοινωνία: Χρήστος Γιαννακόπουλος (cgiannak@noa.gr )
FIRE-RES (Innovative technologies and socio-ecological-economic solutions for fire-resilient territories in Europe)
Οι δασικές πυρκαγιές αποτελούν μια σημαντική περιβαλλοντική οικονομική και κοινωνική απειλή σε όλο τον κόσμο. Το έργο έχει στόχο να αναπτύξει μια Ολοκληρωμένη Στρατηγική Διαχείρισης Πυρκαγιών (Integrated Fire Management) για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών στην Ευρώπη, συνδέοντας με ολιστικό τρόπο τις συνέργειες μεταξύ πρόληψης-ετοιμότητας, ανίχνευσης-απόκρισης, και αποκατάστασης-προσαρμογής.
Διάρκεια: 2021-2025
Χρηματοδότηση: Horizon Europe
Επικοινωνία: Χρήστος Γιαννακόπουλος (cgiannak@noa.gr )
JustReDi (Resilience, Inclusiveness and Development: Towards a Just Green and Digital Transition of Greek Regions)
Ο ψηφιακός μετασχηματισμός και η πράσινη μετάβαση στην Ελλάδα πρέπει να συντελεστούν με όρους δικαιοσύνης, ανθεκτικότητας, βιώσιμης ανάπτυξης και κοινωνικής συμπερίληψης. Το έργο στοχεύει να συμβάλει σε αυτό μέσω δράσεων, όπως η εκτίμηση επιπτώσεων στα νοικοκυριά και ενεργειακή φτώχεια, η χαρτογράφηση περιοχών και ο εντοπισμός επαγγελματικών ομάδων και οικονομικών κλάδων που αθροιστικά ή διαφορικά πλήττονται ή ωφελούνται, κ.ά
Διάρκεια: 2023-2025
Χρηματοδότηση: Ταμείο Ανάκαμψης & Ανθεκτικότητας
Επικοινωνία: Σεβαστιανός. Μοιρασγεντής (seba@noa.gr)
LIFE-IP AdaptInGR (Innovative technologies & socio-ecological-economic solutions for fire resilient territories in Europe)
Το έργο έχει στόχο να ενισχύσει την εφαρμογή της Εθνικής Στρατηγικής και των 13 Περιφερειακών Σχεδίων της Ελλάδας για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή κατά τον τρέχοντα πρώτο κύκλο προσαρμογής (2016-2025), και να προετοιμάσει τη μετάβαση στο δεύτερο κύκλο πολιτικής για την προσαρμογή (2026+), με κατάλληλες δράσεις σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο.
Διάρκεια: 2019-2026
Χρηματοδότηση: EC LIFE Programme
Επικοινωνία: Χρήστος Γιαννακόπουλος (cgiannak@noa.gr )
LIFE-MareNatura (Conservation of priority species of marine megafauna in Greece and Italy)
Το έργο στοχεύει στις απειλές που πλήττουν εννέα από τα πιο απειλούμενα είδη προτεραιότητας της ΕΕ (θαλασσοπούλια, θαλάσσιες χελώνες, θαλάσσια θηλαστικά), μέσω εντοπισμού hotspots βιοποικιλότητας στο Ιόνιο, τη Νότια Αδριατική και το Αιγαίο. To ΙΕΠΒΑ παρέχει κλιματικές προγνώσεις και δείκτες για την περιοχή μελέτης, εστιάζοντας σε ατμοσφαιρικές και ωκεάνιες μεταβλητές που επηρεάζουν άμεσα την αναπαραγωγή, τη διατροφή και τους διαδρόμους μετανάστευσης των ειδών, καθώς και προβολές υποκλιμάκωσης για επιλεγμένα hotspots βιοποικιλότητας.
Διάρκεια: 2023-2029
Χρηματοδότηση: EC LIFE Programme
Επικοινωνία: Χρήστος Γιαννακόπουλος (cgiannak@noa.gr )
CLIMPACT II (Υποστήριξη της αναβάθμισης λειτουργίας του Εθνικού Δικτύου για την Κλιματική Αλλαγή)
Το έργο στοχεύει στη συγκέντρωση και αξιοποίηση δεδομένων για την κλιματική αλλαγή, στην ανάπτυξη μεθοδολογιών και εργαλείων για την εκτίμηση των επιπτώσεων και μέτρων προσαρμογής σε κρίσιμους τομείς (ενέργεια, τουρισμός, γεωργία, υγεία, αστικό περιβάλλον), και στην ανάπτυξη εργαλείων για έγκαιρη προειδοποίηση σε κρίσιμες υποδομές, ενέργεια και υγεία. Επίσης, περιλαμβάνει διαμόρφωση και αξιολόγηση σεναρίων απανθρακοποίησης της Ελληνικής οικονομίας έως το 2050, και των επιπτώσεών τους στο κόστος ηλεκτρισμού, στην οικονομική ανάπτυξη και στην απασχόληση.
Διάρκεια: 2023-2025
Χρηματοδότηση: Εθνικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης – Υπουργείο Ανάπτυξης – Γενική Γραμματεία Έρευνας και Καινοτομίας
Επικοινωνία: Χρήστος Γιαννακόπουλος (cgiannak@noa.gr), Σεβαστιανός Μοιρασγεντής (seba@noa.gr)
AGRIFOOD (Ανάλυση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στο γεωργικό και κτηνοτροφικό τομέα στην Ελλάδα)
Το έργο εκτιμά ποσοτικά τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην παραγωγικότητα της ελληνικής γεωργίας και κτηνοτροφίας, για όλες τις περιφέρειες της χώρας και για μεγάλη ποικιλία καλλιεργειών και κτηνοτροφικών προϊόντων. Εξετάζονται οι χρόνιες μεταβολές των κλιματικών συνθηκών όσο και τα ακραία καιρικά φαινόμενα. Επίσης, εκτιμώνται οι επιπτώσεις στην προστιθέμενη αξία και στην απασχόληση του κλάδου τροφίμων-ποτών, και στη λοιπή οικονομία. Τέλος, αξιολογείται ποσοτικά η αποτελεσματικότητα συγκεκριμένων δράσεων προσαρμογής.
Διάρκεια: 2023-2024
Χρηματοδότηση: Ιδιωτικός τομέας
Επικοινωνία: Γιάννης Σαραφίδης (sara@noa.gr), Έλενα Γεωργοπούλου (elenag@noa.gr )
Ερευνητική Ομάδα
