Οι υπηρεσίες της ΥΠΑΤΙΑ πραγματοποιούνται σε επιχειρησιακό επίπεδο από το Εργαστήριο Ατμοσφαιρικής Χημείας (ΕΑΧ) του ΕΑΑ. Περιλαμβάνουν την καταγραφή των συγκεντρώσεων βασικών και εξειδικευμένων ρύπων και την αξιολόγηση των επιπτώσεών τους στο κλίμα, την υγεία και τα οικοσυστήματα. Οι βασικές υπηρεσίες της ΥΠΑΤΙΑ περιλαμβάνουν:
- Συνεχή παρακολούθηση των επιπέδων ατμοσφαιρικής ρύπανσης της Αθήνας σε υψηλή χρονική ανάλυση, με εξειδικευμένα όργανα και δίκτυο αισθητήρων μικρού και μεσαίου κόστους.
- Μετρήσεις ατμοσφαιρικής ρύπανσης και δειγματοληψίες σε σημεία ενδιαφέροντος, με τη χρήση της Κινητής Μονάδας Παρακολούθησης, κατόπιν αιτήματος από επίσημους φορείς.
- Συλλογή ατμοσφαιρικών δειγμάτων και περαιτέρω χημικές αναλύσεις.
- Διευκρίνιση και ποσοτικοποίηση πηγών ατμοσφαιρικής ρύπανσης.
- Μελέτη διασποράς ρύπων (πλουμίων) με χρήση αριθμητικών μοντέλων και εφαρμογή σε περιπτώσεις εκκένωσης οικισμών για λόγους ασφάλειας και υγείας.
- Αριθμητικές προσομοιώσεις ποιότητας της ατμόσφαιρας για την μελέτη επεισοδίων ρύπανσης από φυσικά και ανθρωπογενή αίτια (π.χ. καύση βιομάζας, ανοιχτές φωτιές σε αγροκαλλιέργειες – δασικές πυρκαγιές, μεταφορά σκόνης από την Αφρική).
- Υποστήριξη της παρακολούθησης επίτευξης των υποχρεώσεων που απορρέουν από πλαίσιο των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (SDG 2030) των Ηνωμένων Εθνών.
Επιχειρησιακή Δομή
Δίκτυα Αισθητήρων για την Παρακολούθηση Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης
Το ΙΕΠΒΑ έχει αναπτύξει, από το 2018 στην Αττική και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας, δίκτυα μέτρησης ποιότητας του αέρα βασισμένα σε τεχνολογία αισθητήρων, με στόχο τη χαρτογράφηση της αστικής ατμοσφαιρικής ρύπανσης σε υψηλή χωρική ανάλυση και την αποτίμηση της έκθεσης του πληθυσμού σε αυτήν. Κεντρική υποδομή αποτελεί το δίκτυο αισθητήρων για την παρακολούθηση των λεπτών σωματιδίων PM2.5, που αναπτύσσεται πανελλαδικά στο πλαίσιο της ερευνητικής υποδομής ΠΑΝΑΚΕΙΑ (https://panacea-ri.gr/) από το ΙΕΠΒΑ/ΕΑΑ σε συνεργασία με εγχώρια Πανεπιστήμια και Ερευνητικά Κέντρα. Το 2024 το δίκτυο αριθμούσε πάνω από 100 θέσεις μέτρησης σε 25 πόλεις πανελλαδικά, με περισσότερες από 30 θέσεις να λειτουργούν στην Αττική υπό την άμεση εποπτεία του ΙΕΠΒΑ. Τα αποτελέσματα των μετρήσεων παρουσιάζονται σε συνεχή βάση και πραγματικό χρόνο στη διαδικτυακή πλατφόρμα https://air-quality.gr. Επίσης, το ΙΕΠΒΑ έχει αναπτύξει δίκτυο συστημάτων αισθητήρων με δυνατότητα ταυτόχρονης μέτρησης πολλαπλών αέριων και σωματιδιακών ρύπων στο Λεκανοπέδιο της Αττικής.
.
Υπερσταθμός Παρακολούθησης Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης Αστικού Υποβάθρου
Ο σταθμός, βρίσκεται στις εγκαταστασεις του ΕΑΑ στο Θησείο, και παρέχει υψηλής χρονικής ανάλυσης δεδομένα ατμοσφαιρικής ρύπανσης, χρησιμοποιώντας κλασικούς αναλυτές αλλά και εξοπλισμό αιχμής, στο πλαίσιο της Εθνικής Ερευνητικής Υποδομής ΠΑΝΑΚΕΙΑ και Ευρωπαϊκής Ερευνητικής Υποδομής ACTRIS. Περισσότερες πληροφορίες για την οργανολογία του σταθμού παρέχονται στην ιστοσελίδα της ομάδας Ατμοσφαιρικής Φυσικής και Χημείας του ΙΕΠΒΑ/ΕΑΑ.
Εργαστήριο Ατμοσφαιρικής Χημείας
Το Εργαστήριο Ατμοσφαιρικής Χημείας (ΕΑΧ) του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών δημιουργήθηκε το 1996 από το Ινστιτούτο Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΙΕΠΒΑ), ενός εκ των πέντε Iνστιτούτων του ΕΑΑ.
Το εργαστήριο βρίσκεται στις εγκαταστάσεις του ΙΕΠΒΑ στο λόφο Κουφού, στην Παλαιά Πεντέλη. Το 2005, το Εργαστήριο προέβη σε ενίσχυση της υφιστάμενης υποδομής του με σύγχρονο εξοπλισμό με σκοπό την παροχή υπηρεσιών χημικών αναλύσεων και μετρήσεων ατμοσφαιρικών ρύπων, στοχεύοντας να δώσει έμφαση στις επικίνδυνες για τη δημόσια υγεία χημικές ενώσεις. Η αναβάθμιση πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια του Ε.Π. Ανταγωνιστικότητα (ΕΠΑΝ) με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης της Ε.Ε. και εθνικών πόρων.
Στόχος του Εργαστηρίου Ατμοσφαιρικής Χημείας είναι η παροχή υψηλής ποιότητας υπηρεσιών μέτρησης ατμοσφαιρικών και άλλων ρύπων, που να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις της ελληνικής κοινωνίας και των κρατικών και παραγωγικών φορέων, για βιώσιμη, οικονομική και τεχνολογική ανάπτυξη, σε συνδυασμό με την προστασία του περιβάλλοντος και της δημόσιας υγείας.
Περισσότερες πληροφορίες για το ΕΑΧ παρέχονται στην ιστοσελίδα της ομάδας Ατμοσφαιρικής Φυσικής και Χημείας του ΙΕΠΒΑ/ΕΑΑ.
Κινητός Σταθμός Ελέγχου Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης
Το ΕΑΧ διαθέτει έναν Κινητό Σταθμό Ελέγχου Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης προσαρμοσμένο σε όχημα τύπου VAN, για την παρακολούθηση του επιπέδου των κυριότερων ατμοσφαιρικών ρύπων (NO, ΝΟ2, O3, SO2, CO, BC, PM10). Ο Κινητός Σταθμός παρέχει ευελιξία μεταφοράς του εξοπλισμού σε οποιοδήποτε σημείο της ελληνικής επικράτειας για την παρακολούθηση των επιπέδων ρύπανσης στην περιοχή.
Περισσότερες πληροφορίες για το ΕΑΧ παρέχονται στην ιστοσελίδα της ομάδας Ατμοσφαιρικής Φυσικής και Χημείας του ΙΕΠΒΑ/ΕΑΑ.
Ερευνητική Ομάδα
