Εργαστήριο Ατμοσφαιρικής Χημείας

Το Εργαστήριο Ατμοσφαιρικής Χημείας (ΕΑΧ) δημιουργήθηκε το 1996 και βρίσκεται στις εγκαταστάσεις του ΙΕΠΒΑ, στο λόφο Κουφού στην Παλαιά Πεντέλη. Στο ΕΑΧ πραγματοποιούνται στοχευμένες μετρήσεις χημικών ενώσεων που είναι επιβλαβείς για το περιβάλλον και τη δημόσια υγεία, με έμφαση στα αιωρούμενα σωματίδια. Οι μετρήσεις πραγματοποιούνται με τη χρήση σύγχρονων μεθόδων προσδιορισμού, με έμφαση σε συστατικά που συμπεριλαμβάνονται στην οδηγία της ΕΕ για την ποιότητα του αέρα. Άμεσος στόχος είναι η παροχή υψηλής ποιότητας υπηρεσιών προσδιορισμού της σύστασης ατμοσφαιρικών δειγμάτων, συμβαδίζοντας με τις απαιτήσεις της ΕΕ και παρέχοντας πληροφορία στους κρατικούς φορείς και την κοινωνία, με στόχο την προστασία του περιβάλλοντος και τη δημόσια υγεία.

Κινητός Σταθμός Ελέγχου Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης και Θορύβου

Ο κινητός σταθμός φέρει μετεωρολογικό σταθμό και πλήρη εξοπλισμό παρακολούθησης της ποιότητας του αέρα, με όργανα μέτρησης των βασικών ατμοσφαιρικών ρύπων, σε ειδικά διαμορφωμένο και κλιματιζόμενο χώρο. Παράλληλα, είναι δυνατή η εγκατάσταση επιπλέον εξειδικευμένου εξοπλισμού, αναλόγως των αναγκών. Ο κινητός σταθμός μπορεί να παρέχει υπηρεσίες, μεταξύ άλλων προς φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης. Επιπρόσθετα, παρέχει τη δυνατότητα διεξαγωγής μετρήσεων περιβαλλοντικού θορύβου σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, καθώς μπορεί να εξοπλιστεί με σύγχρονα ηχόμετρα κλάσης Α για την καταγραφή των επιπέδων θορύβου.

Υπερσταθμός Παρακολούθησης Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης Αστικού Υποβάθρου

Ο Υπερσταθμός λειτουργεί στις εγκαταστάσεις του ΕΑΑ στο Θησείο από το τέλος του 2013 σε αδιάλειπτη βάση. Αποτελεί αντιπροσωπευτικό σταθμό αστικού υποβάθρου για την Αθήνα, κι έχει ως σκοπό τη μελέτη των αιωρούμενων σωματιδίων και των ιδιοτήτων τους στην ατμόσφαιρα, ενώ παράλληλα καταγράφει τα επίπεδα στην ατμόσφαιρα θεσμοθετημένων αέριων ρύπων και αερίων θερμοκηπίου. Ο εξοπλισμός του σταθμού δίνει τη δυνατότητα μετρήσεων σε σχεδόν πραγματικό χρόνο με υψηλή χρονική ανάλυση, έχοντας ως στόχο τη διεξαγωγή βασικής και εφαρμοσμένης έρευνας αιχμής και τη βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών. Επίσης, πραγματοποιούνται συστηματικά δειγματοληψίες για εξειδικευμένες χημικές αναλύσεις επί δειγμάτων αέρα.

Δίκτυα Αισθητήρων για την Παρακολούθηση Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης

Το ΙΕΠΒΑ έχει αναπτύξει, από το 2018 στην Αττική και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας, δίκτυα μέτρησης ποιότητας του αέρα βασισμένα σε τεχνολογία αισθητήρων, με στόχο τη χαρτογράφηση της αστικής ατμοσφαιρικής ρύπανσης σε υψηλή χωρική ανάλυση και την αποτίμηση της έκθεσης του πληθυσμού σε αυτήν. Κεντρική υποδομή αποτελεί το δίκτυο αισθητήρων για την παρακολούθηση των λεπτών σωματιδίων PM2.5, που αναπτύσσεται πανελλαδικά στο πλαίσιο της ερευνητικής υποδομής ΠΑΝΑΚΕΙΑ (https://panacea-ri.gr/) από το ΙΕΠΒΑ/ΕΑΑ σε συνεργασία με εγχώρια Πανεπιστήμια και Ερευνητικά Κέντρα. Το 2024 το δίκτυο αριθμούσε πάνω από 100 θέσεις μέτρησης σε 25 πόλεις πανελλαδικά, με περισσότερες από 30 θέσεις να λειτουργούν στην Αττική υπό την άμεση εποπτεία του ΙΕΠΒΑ. Τα αποτελέσματα των μετρήσεων παρουσιάζονται σε συνεχή βάση και πραγματικό χρόνο στη διαδικτυακή πλατφόρμα https://air-quality.gr. Επίσης, το ΙΕΠΒΑ έχει αναπτύξει δίκτυο συστημάτων αισθητήρων με δυνατότητα ταυτόχρονης μέτρησης πολλαπλών αέριων και σωματιδιακών ρύπων στο Λεκανοπέδιο της Αττικής.

Ιστορικός Μετεωρολογικός Σταθμός

Ο ιστορικός Μετεωρολογικός σταθμός λειτουργεί αδιάλειπτα στο Θησείο από το 1890 και διαθέτει το μεγαλύτερο σε διάρκεια, πληρέστερο και πλέον αξιόπιστο κλιματικό αρχείο στην Ελλάδα. Το ιστορικό κλιματικό αρχείο του ΕΑΑ αποτελεί τη μοναδική πηγή πληροφορίας για τις κλιματικές μεταβολές στην περιοχή μας, αλλά και στην ευρύτερη περιοχή της Αν. Μεσογείου, κατά την προ-βιομηχανική περίοδο.

Δίκτυο Ακτινομετρικών Σταθμών

Ο πρώτος Ακτινομετρικός Σταθμός του ΕΑΑ λειτουργεί αδιάλειπτα από το 1953 στο Θησείο. Είναι ο αρχαιότερος σταθμός της χώρας, ενώ χαρακτηρίζεται ως “αστικός”. Ένας δεύτερος, αυτόματος ακτινο-μετεωρολογικός σταθμός λειτουργεί στις εγκαταστάσεις του ΙΕΠΒΑ στην Πεντέλη, από τις αρχές του 2000. Αμφότεροι οι σταθμοί ακολουθούν τα διεθνή πρότυπα λειτουργίας. Από το 2011 έχει ξεκινήσει η επέκταση του δικτύου ακτινομετρικών σταθμών του ΙΕΠΒΑ και σε περιοχές εκτός του νομού Αττικής, αριθμώντας σήμερα τους οκτώ.

Δίκτυο Μετεωρολογικών Σταθμών

Με περισσότερους από 580 αυτόματους σταθμούς στην Ελλάδα, παρέχει μετρήσεις μετεωρολογικών παραμέτρων σε πραγματικό χρόνο (www.meteo.gr). Αποτελεί το πυκνότερο δίκτυο μετεωρολογικών σταθμών στην Ελλάδα. Το μεγαλύτερο τμήμα των σταθμών εντάσσεται στη βάση δεδομένων OSCAR του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού και στην επιχειρησιακή αφομοίωση δεδομένων του Ευρωπαϊκού Κέντρου Μεσοπρόθεσμων Προγνώσεων (ECMWF).

Δίκτυο Μετρητικών Σταθμών Περιβαλλοντικών Παραμέτρων

Συμπληρωματικά με το δίκτυο αυτόματων μετεωρολογικών σταθμών, λειτουργεί ένα δίκτυο λοιπών μετρητικών περιβαλλοντικών (ατμοσφαιρικών και υδρομετεωρολογικών) παραμέτρων, παρέχοντας μετρήσεις σε πραγματικό χρόνο (www.meteo.gr). Οι μετρήσεις αφορούν σε συγκεντρώσεις αιωρούμενων σωματιδίων για την πιστοποίηση προγνώσεων μεταφοράς σκόνης, καθώς και σε ύψος χιονόστρωσης και στάθμης ύδατος για την πιστοποίηση προγνώσεων χιονιού και κινδύνου πλημμυρών αντιστοίχως. Τα δίκτυα αυτά έχουν εγκατασταθεί και λειτουργούν με σκοπό να καλύψουν τις ανάγκες λειτουργίας συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης που έχουν αναπτυχθεί και λειτουργούν για συγκεκριμένους δήμους/περιφέρειες της χώρας.

Εργαστήριο Βαθμονόμησης Μετεωρολογικών Οργάνων

Το Εργαστήριο λειτουργεί από το 1996 με στόχο την υλοποίηση βαθμονομήσεων μετεωρολογικών και ακτινομετρικών οργάνων όπως θερμόμετρα και θερμογράφοι, υγρόμετρα και υγρογράφοι, βαρόμετρα, πυρανόμετρα, πυρηλιόμετρα, φωτόμετρα και βροχόμετρα, ενώ, διαθέτοντας ιδιόκτητο βαθμονομημένο πρότυπο εξοπλισμό, έχει τη δυνατότητα πραγματοποίησης εξειδικευμένων μετρήσεων ακριβείας για λογαριασμό εταιρειών και φορέων, τόσο του δημόσιου όσο και του ιδιωτικού τομέα, προσφέροντας παράλληλα συμβουλευτικές υπηρεσίες και τεχνική υποστήριξη για τη χρήση μετεωρολογικών/ακτινομετρικών αισθητήρων και οργάνων.

Δίκτυο Ανίχνευσης Κεραυνών ZEUS

Το δίκτυο ZEUS λειτουργεί σε επιχειρησιακή βάση από το 2005 και διαθέτει αισθητήρες σε έξι τοποθεσίες σε όλη την Ευρώπη. Οι μετρήσεις του δικτύου και ο εντοπισμός των κεραυνών σε πραγματικό χρόνο στην Ευρώπη και στη Μεσόγειο παρουσιάζονται στην ιστοσελίδα https://www.meteo.gr/thunders.cfm.

Μετεωρολογικό Ραντάρ

Το αυτοκινούμενο μετεωρολογικό Doppler ραντάρ διπλής πόλωσης λειτουργεί στις εγκαταστάσεις του ΙΕΠΒΑ στην Πεντέλη, ενώ μπορεί να μεταφερθεί και εκτός Αττικής για ερευνητικούς σκοπούς. Καταγράφει σε πραγματικό χρόνο τη βροχόπτωση και γενικά τα ατμοσφαιρικά κατακρημνίσματα εντός της εμβέλειάς του μέχρι 120 χιλιόμετρα. Σε συνδυασμό με ένα Πανελλαδικό δίκτυο αισθητήρων εντοπισμού αστραπών και με μετεωρολογικά προγνωστικά μοντέλα, το μετεωρολογικό ραντάρ χρησιμοποιείται για βραχυπρόθεσμη πρόγνωση καιρού, η οποία παρουσιάζεται στην ιστοσελίδα https://nowcast.meteo.noa.gr.

Δίκτυο Υδρο-τηλεμετρικών Σταθμών HYDRONET

Το HYDRONET είναι πιλοτικό δίκτυο παρακολούθησης ροής σε υδατορέματα, που ξεκίνησε να λειτουργεί από το 2018 σε συνέχεια παλαιότερων δικτυών. Αποτελείται από υδρο-τηλεμετρικούς σταθμούς και βροχόμετρα που έχουν εγκατασταθεί σε λεκάνες απορροής σημαντικού ενδιαφέροντος στην Αττική και στην Πελοπόννησο (https://hydronet.noa.gr). Το HYDRONET παρέχει σε σχεδόν πραγματικό χρόνο διαδικτυακή πρόσβαση σε δεδομένα. Το δίκτυο απαρτίζεται, εκτός από εμπορικούς σταθμούς, και από τηλεμετρικούς σταθμούς σχεδιασμένους και κατασκευασμένους από το ΕΑΑ, με περίπου 50% μικρότερο κόστος και πρόσθετες δυνατότητες.